FAQ circulair bouwen
Er zijn veel vragen over circulair of duurzaam bouwen. In deze Frequently Asked Questions geven we antwoorden op al deze vragen. Antwoorden zijn mede ontleend aan Platform CB’23.
Wat is circulair bouwen?
Het ontwikkelen, gebruiken en hergebruiken van gebouwen, gebieden en infrastructuur, zonder natuurlijke hulpbronnen onnodig uit te putten, de leefomgeving te vervuilen en ecosystemen aan te tasten door gebruik te maken van zoveel mogelijk hernieuwbare grondstoffen. Bouwen op een wijze die economisch, sociaal cultureel en ecologisch verantwoord is. Hier en daar, nu en later. (Bron Platform CB’23).
Wat is een circulair bouwwerk?
Een bouwwerk dat is:
- ontworpen en uitgevoerd conform circulaire ontwerpprincipes;
- gerealiseerd met circulaire producten, elementen en materialen
Wat is een circulair bouwmateriaal?
Een bouwwerk dat is:
- ontworpen en uitgevoerd conform circulaire ontwerpprincipes;
- gerealiseerd met circulaire producten, elementen en materialen;
- het gebouw en zijn materialen later weer opnieuw kunnen worden gebruikt.
De overheid stimuleert duurzaam materiaalgebruik via eisen aan de milieubelasting van bouwwerken (Zie vraag ‘Is er een eis voor circulariteit?’).
Hoe toon ik aan dat mijn bouwproduct circulair is?
Door duidelijkheid te verschaffen over de hoeveelheid secundair materiaal in het product en de mogelijkheden voor hergebruik en recycling na gebruik, bijvoorbeeld door het ontwerp of terugnamegaranties. Ook de manier waarop het product bijdraagt aan de milieubelasting van een bouwwerk is van belang. Kan het product bijdragen aan een bouwwerk met minder primaire grondstoffen en zo min mogelijk afval en emissies, zowel in ontwerp als tijdens gebruik en toekomstige afdanking? Naast de LCA zijn ook nieuwe meetmethoden in ontwikkeling, zoals een circulariteitsindex (Zie vraag ‘Wat is een circulariteitsindex?’).
Certificeren en keuren jullie circulaire bouwmaterialen?
Ja, materialen en producten die kunnen bijdragen aan circulair bouwen worden op gelijke wijze als ‘gewone’ producten gekeurd en gecertificeerd. Er bestaat geen apart keurmerk of certificaat voor ‘circulariteit’ (Zie vraag ‘Hoe toon ik aan dat mijn bouwproduct circulair is?’). SGS helpt wel om verschillende gegevens voor circulariteit beschikbaar te krijgen, zoals de LCA, de hoeveelheid secundair materiaal of een circulariteitsindex (Zie vraag ‘Wat is een circulariteitsindex?’). De Europese Commissie overweegt om bepaalde karakteristieken, zoals een LCA of gebruik van een hoeveelheid secundair materiaal, mee te nemen bij CE-markering. Het inzichtelijk maken van deze gegevens wordt daarom steeds belangrijker voor bouwmaterialen.
Is er een eis voor circulariteit?
- Voor nieuwbouw geldt een maximum-waarde voor de Milieuprestatie Gebouw (MPG) van 1.0.
- In de GWW wordt dezelfde systematiek gebruikt bij overheidsaanbestedingen in de vorm van de Milieukostenindicator (MKI).
- Voor de materialen en producten in een bouwwerk wordt voor de MPG en MKI een milieugerichte levenscyclusanalyse (LCA) uitgevoerd volgens de regels van de Bepalingsmethode ‘Milieuprestatie Gebouwen en GWW-werken’. Een ontwerp volgens circulaire principes kan met een LCA worden vergeleken met een conventioneel ontwerp.
Wat is een circulariteitsindex?
Een circulariteitsindex geeft het percentage hergebruikte grondstoffen in een product plus het percentage dat herbruikbaar is. Hiermee krijgt de gebruiker naast de Milieukostenindicator (MKI) een nog vollediger beeld van de duurzaamheid van een product/materiaal. In verschillende sectoren wordt er geëxperimenteerd met een op de sector toegespitste index. Zo is voor de betonsector een formule opgesteld die aansluit bij het nationale platform CB’23, met parameters uit de LCA van een product over secundaire grondstoffen, recycling en hergebruik.
Wat is een materiaalpaspoort?
- Een materiaalpaspoort voor producten bevat gegevens over de samenstelling van het product;
- Een materiaalpaspoort van een object is in feite een digitale representatie van het fysieke object.
- Het documenteert digitaal een object in de B&U- of GWW-sector en benoemt uit welke producten en materialen het bestaat (zowel kwalitatief als kwantitatief), hoe het is gerealiseerd en waar het zich bevindt. Het documenteert het eigenaarschap van het geheel en/of de delen.
Een paspoort is niet verplicht en diverse formats zijn nog in ontwikkeling. Paspoorten in de bouw worden wel gezien als een belangrijk middel om tot meer circulaire bouw te komen.
Waar loop je tegenaan als je bouwproducten wilt hergebruiken?
Dat is een combinatie van technische, logistieke, milieuhygiënische en financiële aspecten en regelgeving. Er moet bijvoorbeeld worden bekeken hoe producten uit bouwwerken kunnen worden verwijderd, hoe de technische prestaties nog zijn en of het weer kan voldoen aan eisen voor het nieuwe bouwwerk, wat de restlevensduur is, of het product niet verontreinigd is, etc. Bij een te slopen bouwwerk is een materiaalinventarisatie nodig en een deskundige beoordeling over de vrijgekomen producten.
Welke zekerheid of garantie kan er worden gegeven op de kwaliteit van circulaire bouwmaterialen?
Dezelfde zekerheden of garantie als bij ‘gewone’ bouwmaterialen. Voor materialen en producten die kunnen bijdragen aan circulair bouwen gelden namelijk dezelfde eisen. Voor hergebruik van producten is dat echter misschien niet altijd noodzakelijk, bijvoorbeeld als er weinig aanleiding is dat de eigenschappen achteruit zijn gegaan.
Moeten alle primaire grondstoffen in bouwproducten worden vervangen door secundaire of biobased materialen?
Nee. Er wordt naar gestreefd om zoveel mogelijk gerecyclede of hernieuwbare grondstoffen in te zetten. Dat wil niet zeggen dat er geen primaire materialen kunnen worden gebruikt. Allereerst zijn er volgens het Planbureau voor de Leefomgeving niet voldoende secundaire grondstoffen beschikbaar om in de grondstofbehoefte te voorzien. Ook zal de totale milieuprestatie van het bouwwerk medebepalend zijn of de vervanging van primaire grondstoffen milieuwinst oplevert. Denk daarbij bijvoorbeeld aan langere transportafstanden voor alternatieve materialen of (fossiele) energie-intensieve processen met veel emissies en afval om recycling en hergebruik mogelijk te maken.
Hoe moeten we omgaan met mogelijke toxische stoffen in gerecyclede materialen?
Voor gerecyclede materialen gelden dezelfde eisen als voor primaire materialen. Als de materialen voldoen aan de eisen, kunnen ze veilig worden toegepast. Om te voorkomen dat toxische stoffen de toekomstige recycling van materialen kunnen belemmeren, wordt hier in circulaire ontwerpstrategieën steeds meer op gelet. Bij cradle-to-cradle® certificatie van producten speelt dat een belangrijke rol, evenals in materiaalpaspoorten van producten.
Hoe kan ik voordeel behalen met circulariteit?
Steeds meer (overheids)uitvragen besteden aandacht aan circulariteit. Er wordt vaker gevraagd om circulaire strategieën en om een berekening van de Milieukostenindicator (MKI) of de Milieuprestatie Gebouw (MPG). Hier is voordeel op te behalen bij de inschrijving.
Hoe weten mijn klanten dat ik bezig ben met circulariteit?
Zorg ervoor dat alle partijen in de keten beschikken over de juiste informatie van uw product. Bijvoorbeeld informatie over het installeren, gebruiken en demonteren van uw product, over mogelijkheden voor hergebruik en over het gebruik van recyclesystemen. Het beschikbaar stellen van LCA-gegevens is zeer zinvol omdat dit de berekening van de MKI of MPG makkelijker maakt. Betrek ook uw klanten en laat ze weten dat u bezig bent met circulariteit, zodat zij hier ook naar kunnen handelen. Bijvoorbeeld als u uw “product-als-service” aanbiedt of wanneer u gaat werken met terugnamegaranties.
Wat betekent circulair organiseren?
Circulair organiseren is het ontwikkelen van een circulair businessmodel. Kern hiervan is om met meerdere partijen een kringloop te sluiten. Bij het ontwikkelen van een circulaire strategie is het belangrijk te kijken naar de ontwerpfase, gebruiksfase en einde gebruiksfase. Daarnaast is het belangrijk rekening te houden met verdienmodellen, juridische kaders, (lange termijn) samenwerkingen of het aanbieden van productdiensten.